Psikolog Tuğba AYYÜKSEL
Çocukların gelişimi her geçen gün yeni meraklar, keşifler ve öğrenme fırsatı ile devam eder. Özellikle okul öncesi dönemde hem fiziksel hem de zihinsel beceriler çok büyük bir hızla gelişim gösterir ve küçük yaşlarda bu gelişim büyük bir öneme sahiptir. Okul sürecinde desteklenen bu gelişimin tatil sürecinde evde de ebeveyn tarafından desteklenmesi sağlıklı bir gelişim için oldukça önemlidir. Ebeveyn ile geçirilen kaliteli zaman, onların gelişiminde büyük bir rol oynar. Özellikle ilkokul öncesi hazırlık döneminde yapılan etkinlikler oldukça önemlidir. Fakat bu noktada “nasıl kaliteli vakit geçirebilirim?” sorusu kafa karıştırıcı olabilir. Bu soruya yanıt olarak 5-6 yaş gelişim becerilerine uygun olarak önerilerimizin olduğu bu yazı yardımcı olabilir.
- Mevsim koşullarına uygun olarak merak ve keşif becerilerinin desteklenmesi için park, bahçe ve doğada vakit geçirmek.
- Doğa yürüyüşlerinde yaprak, kozalak toplamak ve bunların miktar belirteçleri ile ilgili sayı saymasını desteklemek.
- İlkokula hazırlık olarak; fonolojik ses farkındalığı (işitsel dikkat) becerisi çok önemlidir. Doğa yürüyüşleri esnasında çevresel ses farkındalığını arttıracak sorular sorarak işitsel dikkatini güçlendirmek.
- Bir gözlem defteri edinmesini destekleyerek doğada gördüğü gözlemlediği yeni şeylerin resimlerini çizmesini sağlamak. Böylelikle görsel farkındalığını da arttırmak. Yeni gördüğü hayvan ve bitkiler ile ilgili araştırmalar yaparak yeni bilgiler edinmesini desteklemek.
- Topladığınız yaprak, taş ve kozalak gibi eşyalar ile evde baskı çalışmaları yaparak bu baskılar ile bir sergi yapmak ve bu sergiye çevrenizdekileri davet edip kendi sunum becerisini desteklemek.
- Toplanan materyalleri evde bir kova suya atarak suya batan nesneleri, suyun üstünde kalan nesneleri incelemek. Neden sorusunu sormasını destekleyerek neden battığını ya da neden suyun üstünde kaldığını sorgulamasını desteklemek.
- Çocuklar için olan müzeleri ziyaret ederek, müze ziyaretlerine olan ilgisini desteklemek. Müzelerde edindiği yeni kazanımları gözlem defterine çizmesini sağlamak.
- Evde bulunduğunuz saatlerde sanat ve el işi etkinlikleri ve kitap çalışmaları ile masa başında zaman geçirmesini ve dikkat becerisini desteklemek.
- Artık materyaller ile (örneğin; deterjan kutusu, tuvalet kağıdı rulosu vb.) hayal gücünü destekleyecek tasarımlar yapmak. Bu tasarımları da bir sergi haline getirmek.
- Yaratıcı düşünme ve problem çözme becerisini arttırmak için 2,3 ayrı nesne verip bir problem çözmesini desteklemek. (Örneğin; dil çubukları ve karton bardaklar ile ne tasarlarsak atların karşıdan karşıya geçmesini sağlayabiliriz?)
- Yapbozlar ve bloklar ile problem çözme, el-göz koordinasyonu gibi becerilerin gelişimini desteklemek.
- Karmaşık motor becerinin aktif kullanılması için örgü örmek, sökük bir şeyi dikmek gibi günlük yaşam becerisi etkinliklerini yapmak.
- Kodlama ve örüntü çalışmaları ile çok yönlü düşünme becerisini desteklemek.
- Makasla karmaşık şekiller kesmesini desteklemek.
- Uzun ve resimli hikaye kitapları ile her gün kitap okuyarak kitap okuma alışkanlığı kazanmasını desteklemek. Yarıda kalan bir kitap olduğunda ertesi gün hatırlayarak aynı kitaba devam edebilmek.
- Kitap okurken yarısında durdurup kitabı onun devam ettirmesini destekleyerek çok yönlü düşünme becerisini geliştirmek.
- Farklı hikaye küplerini görsel olarak tasarlayarak atılan her farklı küpte yeni bir hikaye yaratabilmesini desteklemek.
- Okul öncesi çocuklar için uygun olan Sudoku çalışmaları yapmak.
- Duygu düzenleme becerilerinin gelişimi için evde onunla bolca oyun oynamak ve bu oyunların birer drama şeklinde ifade edilmesini desteklemek.
- Bu yaş grubunda tek başına oyun kurma becerisinin de gelişimini desteklemek. Sizin olmadığınız bir oyunu oynamak istemiyorsa onun yanında kalıp farklı bir oyun oynayarak “Ben şu an bunu tek başıma oynamak istiyorum, sende onu tek başına oynayabilirsin. Yan yana farklı oyunları oynayabiliriz.” Diyebilirsiniz.
- “Mum Işığı Saati” Evde mum ışığında bir süre oturarak hem kavram kazanımlarına yardımcı olmak hem de hayat deneyimini arttırmaya yönelik olarak elektrik olmadan neler olur/neler olmaz gibi tecrübe edinmesini sağlamak. Elektrikle çalışan eşyalar ile ilgili sohbet edebilir, eğer onlar olmasaydı nasıl bir hayatımız olurdu gibi düşünme zamanı etkinliği yapabilirsiniz.
- Sorumluluk becerisinin gelişimi için ona ev içi görevler vermek (Örneğin; kendi oynadığı oyuncakları toplamak, yaptığı etkinlikleri toplamak, bitkileri sulamak, sofra kurmaya yardımcı olmak vb.)
- Evdeki ihtiyaçların bir listesini birlikte hazırlamak ve evde kullanılan eşyaların önemi hakkında bilgiler vererek günlük yaşama dair bilgi dağarcığını genişletmek.
- Öz bakım becerilerinin gelişimi için kendi başına giyinmesine ve kendi yemeğini yemesine alan açmak.
- Kendi giyeceği kıyafete karar verebilmesini desteklemek.
- Kendi yıkanmış çamaşırlarını katlayarak kendi dolabına yerleştirmesini istemek..
- Özellikle yemek seçen veya yemeği reddeden çocuklar için yemek yapma sürecine çocuğu kendi becerisine uygun bir şekilde dahil etmek (Örneğin; pazara/markete onunla giderek ürünü seçmesi, eve gelip yıkama/ayıklama kısımlarında yardımcı olması vb.)
- Rakam tanımasının gelişmesi için odasında sayılar ile ilgili bir köşe yaratmak. Bu köşede hem görsel tanıma hem de ritmik sayma becerisinin gelişmesini desteklemek.
- Fonolojik ses farkındalığının desteklenmesi için; sesli harflerin olduğu bir görsel hazırlayarak o sesle başlayan kelimeler ilgili çalışmalar yapmak, nesnelerle somutlaştırmasını desteklemek.
- Sayı kadar nesne vermesini istemek ve ritmik sayma ile nesne takibi yapabilmesini sağlamak.
- Alışverişlerde para kullanmasını teşvik ederek, parayı tanıması ve önemini bilmesini sağlamak.
Özetle; çocuklar rutinler ve sınırlar ile kendilerini güvende hissederler. Tatil günlerinin de rutinler ve planlar ile yapılandırılması onların kendilerini güvende hissetmelerini destekleyecektir. Tatil sürecine ekran kullanımı minimum düzeyde sınırlandırılmalı (2 ayrı 15 dakika), geri kalan zamanın genel gelişimini destekleyici bir şekilde değerlendirilmesi amaçlanmalıdır. Birlikte çocuğun yaşına uygun süre ve düzeyde sinema zamanları da yapabilirsiniz. Özellikle ilkokula hazırlık sürecinde dikkat, algı ve muhakeme gibi üst biliş becerilerinin etkin kullanılması okuma-yazma sürecinde ona oldukça yararlı olacaktır. Sorumluluk bilincinin desteklenmesi ödül-ceza kullanılmadan ödev yapma ve kendi derslerinin sorumluluğunu almada önemli bir role sahiptir.
Bu süreç; sabır, emek ve tutarlılık gerektirse de, her günün sonunda birlikte geçirilen zamanın ne kadar önemli, öğretici ve değerli olduğunu unutmamak önemlidir. Onlarla geçirilen her an güçlü bir bağ kurmanızı sağlar. Bu tatil dönemi boyunca birlikte keyifli ve öğretici anlar yaşamanız dileğiyle!